هرس فرمدهی نهال های جوان؛ چرا، چگونه و چه زمانی؟

هرس فرم‌دهی نهال‌های جوان؛ چرا، چگونه و چه زمانی؟

کاشتن یک نهال، سرمایه‌گذاری برای آینده است. اما این سرمایه‌گذاری بدون مراقبت و هدایت صحیح، ممکن است به نتیجه مطلوب نرسد. هرس فرم‌دهی در سال‌های اولیه رشد نهال، یکی از حیاتی‌ترین عملیات باغبانی است که آینده درخت شما را رقم می‌زند. این کار، بسیار فراتر از کوتاه کردن شاخه‌هاست؛ در واقع، شما با هرس فرمدهی نهال، معمار درخت خود هستید و اسکلت و ساختاری قوی، متعادل و بارور را برای آن طراحی می‌کنید.

چگونه هرس فرمدهی نهال را انجام دهیم؟

چرا هرس فرم‌دهی این‌قدر مهم است؟

دلایل اهمیت هرس فرمدهی نهال را می‌توان در چند محور کلیدی خلاصه کرد:

• ایجاد ساختار قوی و ایمن: هدف اصلی، ایجاد یک تنه اصلی قوی و انتخاب شاخه‌های اصلی (داربست) با زاویه باز و مناسب است. شاخه‌هایی با زاویه تنگ (حاده) در محل اتصال به تنه ضعیف هستند و در برابر بار برف، باد و میوه مستعد شکستن می‌باشند. هرس، این شاخه‌های نامطلوب را حذف و شاخه‌های با زاویه باز را تقویت می‌کند.

• هدایت انرژی درخت: نهال جوان انرژی محدودی دارد. اگر به حال خود رها شود، این انرژی ممکن است صرف رشد شاخه‌های متعدد، بلند و باریک (شاخه‌های آبدار) یا شاخه‌های مزاحم داخلی شود. با هرس، شما انرژی درخت را به سمت رشد شاخه‌های اصلی و مولد هدایت می‌کنید.

• شکل‌دهی ظاهری و افزایش نوردهی: ایجاد ساختار باز و جامی‌شکل (در بسیاری از گونه‌های میوه) یا هرمی، باعث نفوذ نور و هوا به مرکز تاج درخت می‌شود. این امر برای سلامت درخت (کاهش رطوبت و بیماری‌ها) و همچنین برای رسیدن نور به میوه‌ها و جوانه‌های گل آینده ضروری است.

• تسهیل برداشت و مدیریت: درختی که از جوانی به درستی فرم داده شده، ارتفاع و گسترش مناسبی خواهد داشت. این موضوع، عملیات بعدی مانند سمپاشی، هرس سالیانه و برداشت محصول را بسیار آسان‌تر و ایمن‌تر می‌کند.

• پیشگیری از مشکلات آتی: بسیاری از نقص‌های ساختاری درختان بالغ، مانند شاخه‌های ضعیف، شلوغی مرکز تاج یا رشد نامتعادل، با هرس اصولی در سنین جوانی به‌راحتی قابل پیشگیری هستند. درمان این مشکلات در درختان بالغ، دشوار و گاهی غیرممکن است.

نکته مهم: در نظر داشته باشید که انجام هرس فردمدهی نهال تنها برای نهال های مثمر بوده و برای نهال های غیر مثمر همچون نهال کبوده انجام نمی شود.

چه زمانی برای هرس فرم‌دهی مناسب است؟

زمان‌بندی صحیح، نیمی از موفقیت در هرس است:

• بهترین زمان: اواخر زمستان تا اوایل بهار، زمانی که درخت در خواب زمستانه است اما خطر یخبندان شدید گذشته است. در این دوره، ساختار درخت به‌وضوح دیده می‌شود، شیره نباتی جریان ندارد (کاهش استرس) و زخم‌ها فرصت ترمیم سریع قبل از شروع رشد جدید را دارند.

• زمان‌های تکمیلی: هرس سبز در اواخر بهار و تابستان نیز می‌تواند مکمل خوبی باشد. در این زمان می‌توان رشدهای ناگهانی و عمودی (نرک‌ها) را حذف یا شاخه‌هایی با زاویه نامناسب را با روش‌هایی مثل خم کردن اصلاح کرد. هرس تابستانه رشد اضافی را کنترل کرده و نوردهی را بهبود می‌بخشد.

• از چه زمانی شروع کنیم؟ معمولاً از سال دوم یا سوم پس از کاشت، پس از استقرار کامل نهال، فرآیند هرس فرم‌دهی به‌طور جدی آغاز می‌شود.

چگونه هرس فرم‌دهی را انجام دهیم؟ (مراحل و اصول کلی)

هرس فرم‌دهی یک فرآیند تدریجی است که در چند سال انجام می‌شود. مراحل کلی برای یک درخت میوه با فرم جامی (سیب، گلابی، هلو و…) به شرح زیر است:

1. ابزار مناسب: از قیچی و اره هرس تیز و ضدعفونی‌شده استفاده کنید تا برشی تمیز ایجاد شود و از انتقال بیماری جلوگیری گردد.

2. نگاه کلی: قبل از هر برش، کل نهال را ببینید. شاخه‌های اصلی آینده را در ذهن خود انتخاب کنید. فرقی نمی کند قصد هرس نهال انگور یاقوتی را دارید یا نهال گلابی دوشیز در هر صورت باید این نکته را در نظر بگیرید.

3. حذف شاخه‌های نامطلوب: ابتدا شاخه‌های خشک، بیمار، شکسته و شاخه‌هایی که با هم در رقابت یا اصطکاک هستند را حذف کنید. سپس سراغ شاخه‌های با زاویه تند (باریک) و شاخه‌های عمودی قوی (نرک) بروید.

4. انتخاب شاخه‌های اصلی (چارچوب‌ساز): ۳ تا ۵ شاخه قوی، سالم و با زاویه باز (حدود ۴۵ تا ۶۰ درجه نسبت به تنه) را که به طور یکنواخت در اطراف تنه توزیع شده‌اند و حداقل ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر از هم فاصله عمودی دارند، به عنوان شاخه‌های اصلی آینده انتخاب و حفظ کنید.

5. کوتاه‌کردن شاخه‌های انتخابی: این شاخه‌های اصلی را معمولاً تا یک سوم تا نصف طولشان کوتاه می‌کنند. این کار رشد جانبی و تقویت آن‌ها را تحریک می‌کند. برش را دقیقاً بالای یک جوانه که به سمت بیرون از مرکز درخت است، بزنید تا رشد جدید به سمت خارج هدایت شود.

6. تعیین ارتفاع تنه: ارتفاع زیر اولین شاخه اصلی (ارتفاع تنه) را با توجه به نوع درخت و سلیقه تعیین کنید (معمولاً بین ۵۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر برای درختان میوه).

7. تنک کردن مرکز تاج: مرکز درخت باید باز و قابل عبور نور و هوا باشد. از رشد شاخه‌هایی که به سمت مرکز می‌روند، جلوگیری کنید.

کلام آخر

به یاد داشته باشید که هرس فرمدهی نهال گردو فرنور یا دیگر نهال های میوه یک هنر است و برای هر گونه درخت (میوه، زینتی، سایه‌دار) اصول خاصی دارد. در سال‌های اول، کم برش بزنید و با مشاهده واکنش درخت، در سال بعد اصلاحات لازم را انجام دهید. صبر و دقت در این مرحله، به پاداش یک درخت سالم، قوی و پربار در سال‌های آینده تبدیل خواهد شد.

راه های ارتباطی با نهالستان

شعبه مرکزی: تهران -دماوند۸کیلومتری جاده فیروزکوه ۲۰۰متر بالاتر از سه راهی ابسرد، در جاده اصلی فیروزکوه روبروی مسجد اهل بیت

شعبه میاندواب: میاندواب جاده بوکان بالاتر از کشتارگاه صنعتی جنب غذاخوری دالاهو نهالستان یاسین سعادت

شماره تماس: 09123120501